Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Opolu Lubelskim

POSTANOWIENIE

Dnia 8 stycznia 2020 r.

Sąd Rejonowy w Opolu Lubelskim – I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Jakub Petkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2020 r. w Opolu Lubelskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy egzekucyjnej z wniosku wierzyciela (...)z/s w K.

z udziałem dłużnika Z. K.

w przedmiocie skargi wierzyciela na czynność komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Opolu Lubelskim Kamila Kamińskiego w sprawie Km 1449/19 w postaci postanowienia z dnia 31 października 2019 roku w przedmiocie obciążenia wierzyciela opłatą egzekucyjną w wysokości 150 zł

postanawia:

I.  oddalić skargę;

II.  oddalić wniosek wierzyciela o zasądzenie kosztów postępowania.

Asesor sądowy Jakub Petkiewicz

UZASADNIENIE

Opisanym wyżej postanowieniem Komornik sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 kpc wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania egzekucyjnego. Ponadto Komornik postanowił pobrać od wierzyciela kwotę 150 zł tytułem opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 29 ust. 4 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (ukk).

To ostatnie rozstrzygnięcie zaskarżył wierzyciel, zarzucając organowi egzekucyjnemu naruszenie przepisów prawa materialnego oraz rażące naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a zwłaszcza przepisu art. 29 ust. 4 w zw. z art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b ukk i art. 2, 21, 22 w zw. z 31 ust. 3 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Komornik miał błędnie zastosować art. 29 ust. 4 ukk i ustalić, że wierzyciel nie jest wierzycielem pierwotnym w stosunku do wierzytelności objętej wnioskiem egzekucyjnym. Na wierzytelność tę składają się wyłącznie koszty procesu zasądzone w sprawie, w której wierzyciel był powodem, zaś wniosek o wszczęcie egzekucji nie obejmował wierzytelności głównej, w stosunku do której skarżący jest cesjonariuszem. Zdaniem skarżącego jest on wierzycielem pierwotnym w odniesieniu do kosztów zastępstwa procesowego zasądzonych w treści tytułu wykonawczego, wierzytelność ta nie była przedmiotem obrotu, a postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego. Powyższe uzasadnia nieobciążanie go opłatą stosownie do art. 29 ust. 5 ukk.

Ponadto skarżący podniósł, że komornik sądowy naruszył następujące zasady rangi konstytucyjnej: zasadę zaufania uczestników obrotu prawnego do państwa, zasadę bezpieczeństwa prawnego, zasadę ochrony praw słusznie nabytych, zasadę racjonalności legislacyjnej, zasadę jednoznaczności i określoności prawa, zasadę równości wobec prawa oraz naruszenie zakazu dyskryminacji i zakazu nieuzasadnionych ważnym interesem publicznym ingerencji wywłaszczających.

W konkluzji wierzyciel wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia i uchylenie obciążenia go opłatą w wysokości 150 zł. Jednocześnie wniósł o zasądzenie na jego rzecz od dłużnika kosztów postępowania skargowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na skargę komornik wskazał, że skargi nie uznaje i wnosi o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Skarga wierzyciela nie zasługuje na uwzględnienie.

Postępowanie egzekucyjne w tej sprawie prowadzone było na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, które toczyło się z powództwa obecnego wierzyciela – (...). Zasądzona w tym postępowaniu wierzytelność główna została bezspornie nabyta przez powoda od wierzyciela pierwotnego. Wniosek egzekucyjny w tej sprawie obejmował jednak wyłącznie koszty procesu zasądzone na rzecz powoda oraz koszty zastępstwa w egzekucji, i został złożony przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego.

Wierzyciel (...) prowadzi działalność finansową w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 649 i 730), zaś wierzytelność główna objęta ww. tytułem wykonawczym została przez niego nabyta w ramach tej działalności (bezsporne).

Jak wynika z art. 29 ust. 4 ukk, w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż wniosek wierzyciela lub jego bezczynność, komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 30 (oczywiście niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego, wskazanie we wniosku osoby niebędącej dłużnikiem). Opłata podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych ściągniętych i obciążających dłużnika. Powyższą opłatę komornik pobiera tym samym m.in. w przypadku umorzenia egzekucji z powodu stwierdzenia jej oczywistej niecelowości (art. 824 § 1 pk 3 kpc), co miało miejsce w tej sprawie.

Stosownie do art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b ukk opłaty, o której mowa w art. 29 ust. 4, nie pobiera się m.in. od podmiotów, których przedmiotem działalności jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, o ile są wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie była przedmiotem obrotu – pod warunkiem że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego obejmującego daną wierzytelność.

Przesłanką skorzystania z ww. zwolnienia w przypadku podmiotu prowadzącego działalność finansową jest więc m.in. status wierzyciela pierwotnego i brak wcześniejszego obrotu wierzytelnością, przy czym warunki te muszą zostać spełnione łącznie.

Rozstrzygnięcie skargi sprowadza się zatem do odpowiedzi na pytanie, czy wyjątek z art. 29 ust. 4 pkt 3 lit. b ukk dotyczy również egzekucji wierzytelności z tytułu kosztów postępowania zasądzonych na rzecz powoda – cesjonariusza w procesie, w którym dochodził on wierzytelności nabytej uprzednio od innego podmiotu.

Na takie rozwiązanie mogłaby wskazywać prima facie literalna wykładnia ww. przepisu. Metoda językowa nie jest jednak, co oczywiste, jedyną metodą wykładni i nie można poprzestać na niej zwłaszcza wtedy, gdyby prowadziła do rezultatów nielogicznych i w oczywisty sposób sprzecznych z jednoznacznym celem danej regulacji, jaki można przypisywać racjonalnemu ustawodawcy.

Dosłowna wykładnia ww. przepisu byłaby przede wszystkim sprzeczna z zasadami logiki i założeniem racjonalności ustawodawcy. Jeśli bowiem egzekwowana wierzytelność nie była nigdy wcześniej przedmiotem obrotu, to dochodzący jej w postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel siłą rzeczy jest w stosunku do niej wierzycielem pierwotnym (wyjąwszy niektóre przypadki sukcesji uniwersalnej, o czym będzie mowa poniżej). Gdyby więc chodziło jedynie o to, aby wcześniejszy obrót konkretną wierzytelnością wykluczał zwolnienie od opłaty, wystarczyłoby wyłącznie zastrzeżenie, że wierzytelność nie mogła być przedmiotem obrotu. Wprowadzenie „podwójnego” warunku nie miałoby wówczas żadnego sensu.

Przesłanki odnoszącej się do statusu wierzyciela pierwotnego nie można tym samym rozumieć dosłownie i wąsko. Na znaczenie tego pojęcia wskazuje zaś czytelny cel ustawodawcy.

Kształtowanie zachowań uczestników obrotu prawnego i gospodarczego poprzez rozwiązania fiskalne (zwłaszcza, lecz nie tylko, podatkowe) jest powszechnie stosowanym i zasadniczo dopuszczalnym instrumentem polityki państwa. W omawianym art. 29 ukk ustawodawca – w drodze wyjątku –wprowadził preferencyjne zasady egzekwowania pewnych kategorii wierzytelności osób fizycznych (roszczenia pracownicze i odszkodowawcze), jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą inna niż finansowa i ubezpieczeniowa. Zwolnienie od opłaty dotyczy też podmiotów prowadzących działalność finansową i ubezpieczeniową, jednak tylko w odniesieniu do ich „własnych” wierzytelności. Powody takiego rozwiązania wydają się dość oczywiste – płynność finansowa banków i ubezpieczycieli ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania całego rynku finansowego, o czym świadczy szereg rozwiązań prawnych mających tę płynność zagwarantować.

Takiej samej doniosłości nie można przypisać należnościom podmiotów, które jako nabywcy biorą udział w masowym obrocie wierzytelnościami, często należącymi do kategorii tzw. złych długów. Przeciwnie, stanowią one, co powszechnie wiadomo, znaczne obciążenie dla całego systemu egzekucji, ze szkodą dla innych kategorii wierzycieli.

Z uzasadnienia projektu omawianej ustawy (druk sejmowy VIII kadencji nr 1581) wynika, że przerzucenie opłaty egzekucyjnej w pewnych wypadkach z dłużnika na wierzyciela spowodowane jest tym, że dotychczasowe rozwiązanie „w wielu sytuacjach służyło szykanowaniu dłużników i generowaniu dodatkowych kosztów, a w konsekwencji dochodziło do niekontrolowanego rozrostu rynku obrotu wierzytelnościami”.

W świetle powyższego cel ustawodawcy jest jasny – jest nim ograniczenie atrakcyjności masowego obrotu wierzytelnościami, a tym samym zmniejszenie obciążenia, jakie obrót ten powoduje tak dla systemu egzekucji jak i dla wymiaru sprawiedliwości.

Z punktu widzenia realizacji tego celu nie ma żadnego znaczenia, czy podmioty uczestniczące w rynku obrotu wierzytelnościami dochodzą wierzytelności będącej przedmiotem przelewu, czy też innej, jednak ściśle z nią związanej.

Wykładnia postulowana przez skarżącego stanowiłaby skądinąd zachętę do rozdrabniania egzekwowanych wierzytelności i wszczynania odrębnych postępowań w celu wyegzekwowania kosztów procesu oraz należności głównej. Powodowałoby to jeszcze większe obciążenie organów egzekucyjnych oraz wzrost kosztów egzekucji ponoszonych przez dłużników, co pozostaje w jaskrawej sprzeczności z opisanym celem art. 29 ukk.

Oznacza to, że o ile zawarty w art. 29 ust. 5 ukk warunek dotyczący obrotu wierzytelnością należy rozumieć dosłownie, to już pojęcie „wierzyciela pierwotnego” oznacza takiego wierzyciela, który był stroną czynności prawnej z dłużnikiem, z której wynikają – choćby pośrednio – dochodzone wierzytelności. Decydujące znaczenie dla takiej kwalifikacji ma charakter należności głównej objętej tytułem wykonawczym.

Za takim rozwiązaniem przemawia również charakter należności z tytułu kosztów postępowania. Nie można się zgodzić z twierdzeniem, że koszty te stanowią całkowicie samodzielną i odrębną wierzytelność. Przeciwnie, w orzecznictwie i doktrynie powszechnie określa się je jako należność akcesoryjną, choć nie w sensie materialnym (jak odsetki), lecz formalnym. Wystarczy przypomnieć, że koniecznym warunkiem powstania wierzytelności z tytułu kosztów postępowania po stronie powoda jest istnienie wierzytelności głównej (stwierdzane co do zasady w wyroku zasądzającym). To należność główna ma też decydujące znaczenie dla wysokości tych kosztów (opłata, wynagrodzenie pełnomocnika).

Jest to szczególnie widoczne na gruncie ustawy o kosztach komorniczych, której art. 23 ust. 1 i 2 stanowią, że podstawę obliczenia opłaty stosunkowej stanowi wartość świadczenia, do której wlicza się należność główną wraz z odsetkami, kosztami i innymi należnościami ubocznymi, z wyjątkiem kosztów zastępstwa prawnego i kosztów komorniczych należnych w postępowaniu egzekucyjnym, w którym jest obliczana opłata. „Uboczny” charakter tego rodzaju należności w przypadku egzekucji nie powinien więc budzić wątpliwości.

Rozumowanie postulowane przez skarżącego prowadziłoby też do rezultatów sztucznych. Oznaczałoby bowiem, że pojęcie „wierzyciela pierwotnego” należy wykładać inaczej, gdy przedmiotem egzekucji jest nabyta należność główna i koszty procesu, inaczej zaś, gdy są to tylko koszty. W pierwszym wypadku podstawą obliczenia opłaty jest łączna wysokość tych należności, co wynika z art. 23 ust. 2 ukk, nie ma więc żadnych podstaw do ich rozdzielania i odmiennego kwalifikowania na potrzeby orzekania o opłacie. W odniesieniu do całej dochodzonej wierzytelności wierzyciel jest traktowany jako „wtórny”. Ten sam wierzyciel egzekwujący wyłącznie koszty procesu stawałby się natomiast – tylko poprzez własną decyzję o rozdrobnieniu roszczenia – wierzycielem pierwotnym.

W konsekwencji wierzyciel, na rzecz którego w procesie o należność główną nabytą w drodze cesji zasądzono koszty procesu, nie może być uznany za wierzyciela pierwotnego w rozumieniu art. 29 ust. 5 ukk w stosunku do tych kosztów, gdyż są one ściśle związane z faktem dokonania cesji.

Dla porządku należy wyjaśnić, że nawet gdyby celem ustawodawcy było ograniczenie powierniczych przelewów wierzytelności i dochodzenia ich przez pierwotnych wierzycieli po przelewie zwrotnym, to samo zastrzeżenie o braku obrotu byłoby do tego w zupełności wystarczające. Z drugiej strony status pierwotnego wierzyciela nie odnosi się do sytuacji nabycia wierzytelności pod tytułem ogólnym. Brak jest podstaw do twierdzenia, że ograniczenie tego rodzaju sukcesji miałoby być intencją ustawodawcy, poza tym rozumienie przejścia wierzytelności na gruncie prawa procesowego nie obejmuje zdarzeń takich jak przekształcenia spółek (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2017 r. III CZP 68/17; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 lutego 2014 r. I ACz 156/14).

Argumenty skarżącego dotyczące naruszenia przez Komornika szeregu norm rangi konstytucyjnej mają charakter niezwykle teoretyczny, a częściowo niezrozumiały – trudno bowiem odgadnąć, w jaki sposób organ egzekucyjny mógłby naruszyć np. zasadę jednoznaczności legislacyjnej lub jednoznaczności i określoności prawa, którego wszak nie tworzy.

Niezależnie od tego, jak już wskazano, kształtowanie zachowań uczestników obrotu poprzez politykę fiskalną nie może być samo przez się uznane za naruszające jakiekolwiek konstytucyjne standardy. Cel założony przez ustawodawcę polega na ograniczeniu rozrostu rynku obrotu wierzytelnościami, a przez to – zmniejszenie jego negatywnego wpływu na wymiar sprawiedliwości i system egzekucji sądowej, a także ograniczenie nieraz sztucznie generowanych i nadmiernych kosztów ponoszonych przez dłużników. Trudno twierdzić, że nie stanowi on usprawiedliwienia dla rozwiązania zastosowanego w art. 29 ust. 5 ukk, które wbrew sugestiom skarżącego nie jest nieproporcjonalne i nie nosi cech wywłaszczenia. Za takie trudno uznać obciążenie opłatą w wysokości 150 zł, stanowiącą nierzadko poniżej 1% dochodzonego roszczenia. Wreszcie pojęcie równego traktowania można odnosić jedynie do podmiotów o podobnych cechach znajdujących się w podobnej sytuacji – ze skargi nie wynika, aby sytuacja prawna skarżącego była gorsza aniżeli innych podobnych podmiotów znajdujących się w podobnej sytuacji.

Skarżącemu, który sprawę przegrał, nie należy się zwrot poniesionych kosztów (art. 98 § 1 w zw. z art. 13 § 2 kpc).

Mając powyższe na uwadze, postanowiono jak w sentencji.

Asesor sądowy Jakub Petkiewicz

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w Rep.,

2.  odpis postanowienia doręczyć:

a.  pełn. wierzyciela;

b.  dłużnikowi – z odpisem skargi oraz z pouczeniem, że zażalenie można wnieść w terminie tygodnia do tutejszego Sądu;

3.  po uprawomocnieniu się postanowienia zwrócić Komornikowi akta Km – z odpisem postanowienia, z zaznaczeniem, że jest ono prawomocne.

Asesor sądowy Jakub Petkiewicz